Aydın - İncirliova

TARİHÇE

Aydın, tarih ve medeniyetin izlerini taşıyan,dünyanın az rastlanır yerlerinden biridir. Tarihin çeşitli dönemlerindeki değişik kültür birikimlerinin, açık bir müzesi durumundadır. İncirliova’nın tarihide Aydın tarihi ile bir bütünlük arz eder.

İncirliova tarih boyunca çok el değiştirmiştir.Fakat bunlar arasında İncirliova’ya uzun yıllar egemen olan, Türkler olmuştur. M.Ö XIII. Yüzyılda, bölgeden Hitit egemenliği kalkınca, sırasıyla, Frigler, Lidyalılar, İonlar, Persler, Büyük İskender, Romalılar; Bizanslılar egemen olmuşlardır.Bu medeniyetlerle ilgili, geniş kapsamlı kazı ve araştırmalar yapılmamıştır.Karabağ, Erbeyli ve Ömerbeyli köylerinde adları bilinmeyen tarihi kalıntılara rastlanmaktadır.

İncirliova; 1400’lü yıllarda Ahiler döneminde gelen bir grup insan tarafından, Sarayçukuru ( Kazmaçukuru) mevkiinde kuruldu. İncirliova’yı kuran bu insanlar Madanoğlu ailesinden gelmektedir.Buraya yerleşenler zamanla çevreye yayılmışlardır.Yerleşim yeri olarak seçilen bu yer, çok sulak bir yer olduğundan adına Karapınar denilmiştir.Hicri 1266-Miladi 1850 tarihinden 1867 tarihine kadar Aydın İline bağlı kasabalar Tire,Birgi,Ödemiş,Karapınar,Kuyucak bunlardan bazılarıdır.

İncirliova’nın asıl gelişimi, Aydın-İzmir Demiryolu yapımı sırasında başlamıştır. Amerikan iç savaşı başlaması nedeniyle İngiliz Tekstil Sanayisinde ortaya çıkan pamuk darlığı için yeni üretim alanları aranmış ve Batı Anadolu’daki ovalarda pamuk üretilebileceği görülmüştür. 1853 yılında bir İngiliz iş adamının ( tarihi eser uzmanı olduğu söylenir) Aydın vilayet sınırları içinde yeni teknolojinin uygulandığı Çırçır ve yağ fabrikaları kurarak, işletmeye başladılar. Bu işletmelere olan iş gücü ihtiyacını gidermek için dışarıdan bu bölgelere göç arttı. Nüfusu hızla artan İncirliova 1867 yılında nahiye, 1898 yılında belediye olmuştur. İlk belediye başkanı Rum asıllı Anistas Efendi’dir O yıllarda gayri-müslimlerin sayısının artması neticesi şu anki belediye sinemasının olduğu yerde, Kilise binası yapılmış, mezarlık olarak kilisenin ön tarafı kullanılmıştır.

İncir ve pamuk alanlarının artması, bataklıkların zamanla kurumasına yol açmış, şehir içindeki hamam ve değirmende kullanılmak için, yöre halkından olan Ürgüp’ lü Hacı Mehmet Efendi’nin öncülüğünde İkizdere çayı mezrasından su getirmişlerdir. İçme suyunu da aynı yerden beton künklerle, yeraltından iki ayrı mahalleye taşımışlardır. Buralara birer çeşme yapılmıştır. İlk Çeşme aşağı mahallededir. Dibektaşı mevkiindeki ikinci çeşme 1894 tarihinde yapılmıştır. Bu çeşmenin kitabesinde “Hasenat ve Hayrat sahibi Muhammet Ali Oğlu Muhammet Ali Ruhuna Fatiha” yazısı ile Rumi 1310 ( 1894 Miladi ) tarihi yer almaktadır. Bu Çeşme 1976 yılında Belediye tarafından restore edilmiştir. 1913 Yılları sonlarına doğru; İncirliova’dan Nazmi Topçuoğlu, Umurlu’dan Kazım Nuri Çörüş, Erbeyli’den Ahmet Sarı ve arkadaşları bulundukları yöredeki yabancı Tüccarların, yerli üreticileri ezmelerini önlemek için kooperatif kurmuşlardır. Daha sonra Ege Bölgesi üreticilerini kooperatifçilik ilkeleri doğrultusunda örgütleyen bu ilk kuruluşlar, Milli Aydın Bankasının bir kolu olarak “Kooperatif Aydın İncir Müstahsilleri Anonim Şirketi” ismiyle 21 Ağustos 1915 tarihinde A.Ş çatısı altında birleştirilmiş ve bu tarih bugün TARİŞ’in kuruluş günü olarak kabul edilmiştir.

Kaynak: