Kırıkdağ Gelezo Kilisesi
Kırıkdağ Vadisi’nin sonunda, stabilize yolun bittiği noktada yer almaktadır. Bulundu- ğu yer, Gelezo mevkii olarak adlandırılmaktadır. Karşı yamaçta eski Gelezo Nasturi köyü kalıntıları bulunmaktadır. Kayalıkların önünde batıya doğru eğimli bir arazide inşa edilmiştir. Vadiye hâkim bir yerde kurulmuştur.
Yapı, doğu batı doğrultusunda dikdört- gen planlı, 13.20 m x 7.10 m dış ölçülere sa- hiptir. Sahhın ve kanki bölümlerinden oluşan yapının üst kesiminde üç yandan dolaşan bir havalandırma tüneli yer almaktadır. Kuzey batı köşede yapıdan ayrı sonradan eklenen bir bölüm vardır. Burada sadece kapının karşısında 1.80 m uzunluğundaki duvar orijinal olup, ara- da 0.60 m ’lik bir koridor oluşturmaktadır. Ayrıca bu bölüm doğudan büyükçe bir kaya kütlesi ile sınırlandırılmıştır.
Sahhına kuzey batı köşeden bir kapı ile girilmektedir. Kapı dıştan dikdörtgen açıklıklı, içten genişleyen sivri kemerli girinti şeklindedir. 6.80 m x 5.00 m ölçülerinde dikdörtgen planlı ve aynı yönde beşik tonozla örtülüdür. Tabanı tamamen düzgün kireç harcıyla kaplanıştır. Bu durum 0.30 m’yi bulan hayvan gübrelerinin temizlenmesi ile ortaya çıkarılmıştır. Kuzey doğu köşeye 1.00 m x 1.10 m ölçülerinde 0.65m yüksekliğinde bir seki yerleştirilmiştir. Taş ve harçlarla oluşturulmuş sekiden itibaren güney köşeye kadar uzanan üç basamaklı bir merdiven yer almaktadır. Bu merdivenden iki kapı vası- tası ile biraz yüksekte kalan kanki bölümüne geçilmektedir. Güney köşedeki daha küçük, dikdörtgen açıklıklı kapının üst duvar kesimi yıkılmıştır. Diğer kapı 2.50 m yüksekliğinde, 1.10 m genişliğinde sivri kemer açıklıklıdır. Bu kapı ekseninde batı duvarının üst kesimine bir mazgal pencere yerleştirilmiştir. Ayrıca doğuda iki kapı arasındaki yüzeye bir dolap nişi açılmıştır. Duvarlarda sıva izleri mevcuttur.
Doğuda daha yüksekte kalan kanki bölümü, 3.10 m x 4.80 m ölçülerinde kuzey-güney yönünde dikdörtgen planlıdır. Üzeri doğu batı yönünde beşik tonozla örtülüdür. Doğu duvarına açılan iki nişten kuzeydeki kutsal niş niteliğindedir. Bunlardan güney yandaki tabandan başlamakta, 0.60 m derinliğinde 1.70 m uzunluğunda ve 1.00 m genişliğinde üstten sivri kemer son bulmaktadır. Kutsal niş olan diğeri daha küçük 0.70 m yükseklikten başlamakta, 0.40 m derinliğinde, 0.80 m genişliğinde ve 1.30 m yükseklikte, sivri kemerli bir niş şeklindedir. Ayrıca birbirine yakın büyüklükte kuzey duvarında iki, güney duvarında da bir dolap nişi yer almaktadır.
Moloz taş örgülü duvarları, 1.10 m kalınlıkta tutulmuştur. Üzeri dıştan düz toprak dam örtülüdür. Yapıda düz damın hemen altında kuzey, batı ve güney yönden boydan boya kenarları dolanan havalandırma tüneli 0.50 m genişlikte ve 1.00 m yükseklikte bir açıklık şeklindedir. Sahhın bölümüne kuzey duvarından üç, güney duvarından iki, bati duvarından bir olmak üzere altı delik açılmaktadır. Kanki bölümüne de karşılıklı birer delik açılmıştır. Havalandırma delikleri künklerle oluşturulmuştur. Kuzey duvarın doğu ucunda yıkılan kısımdan bu havalandırma tüneli ortaya çıkmıştır.
Yapı günümüzde sağlam olmakla beraber meskûn mahalden uzak kalmış, korumasız durumdadır.
Kilisenin güney doğusundaki yamaçta 4 adet Nasturi mezarı ortaya çıkmıştır. Güney batı-kuzey doğu doğrultusunda uzanan mezarların güney batı yönünde toprak akmış olduğun- dan mezarlar açığa çıkmıştır. Anlaşılabildiği kadarıyla mezarların iki uzun ve kısa kenarları düz sal taşları ile çevrilmiş, üzerleri düz kapak taşı ile kapatılarak, topraklanmıştır. Ayrıca karşı yamaçta Nasturi köy kalıntısı, kilisenin altında iki üç sıra iri taşlarla oluşturulmuş teras ara- zileri dikkat çekmektedir.
Kaynak: HAKKARİ İL KÜLTÜR VE TURİZM MÜDÜRLÜĞÜ
