Kırıkdağ Mar Şalita Manastırı
Kırıkdağ vadisinin batı yamacında oldlukça yüksek bir mevkiinde yer almaktadır. Ana yoldan 6 km’lik stabilize araba yolundan sonra, Dikmen Mahallesi’nden patika yolla 6 saatlik bir tırmanma ile manastıra ulaşılmak- tadır. Yapı, yöre halkı tarafından Dera Çiya (Dağ Kilisesi), Dera Keriser (Beyaz Kilise) olarak adlandırılmaktadır. Ulaşılması zor, sarp, bir arazide kaya oyuğu içerisine inşa edilmiştir. Önünde bir teras, doğu ya doğru dik olarak vadiye inen iki yanı kayalık bir kalyon yer almaktadır. Kayalığın önünde yüksekçe bir duvarla oluşturul- muş iki kademeli cephe anlayışı göstermektedir. Sağır beden duvarları savunmayı ön plana çıkarmaktadır.
İçeriden geçilen kaya oyuğu şeklinde bir ayazma ve birikinti su, bu manastırın yapılma amacına büyük ölçüde belirlemektedir. Önde duvarla oluşturulmuş teras, 12.30 m genişliğinde ve 6.50 m derinliğinde bir alan meydana getirmektedir. Kuzey yanda bu alan daha dar tutulmuştur.
Manastırın üç katlı bir yapısı vardır. Alt zemin kat kilise olarak düzenlenmiştir. Kaya oyuğuna uydurulmuş doğu köşeden bir dış kapı ile girilen sahhın bölümü, kuzey- güney ekseninde uzanmaktadır. Üzeri aynı yönde beşik tonozla örtülüdür. Yaklaşık 9.00 m uzunluğunda ve 3.00 genişliğinde ölçülere sahiptir. Buradan doğudaki kanki bölümüne, batıdaki ayazmaya ve güneyden üst katlara çıkış sağlanmaktadır. Doğu duvarın ortaya yakın bir yerinde sivri kemerli bir niş yer almaktadır.
Doğudaki kanki bölümü 5.10 m x 2.10 m ölçülerinde kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlıdır. İki bölümlü olarak yapılmıştır. Üzeri beşik tonoz örtülüdür. Ara duvar günümüzde yıkılmıştır. Birinci bölümde girişin tam karşısında sivri kemerli bir niş yer almaktadır. İkinci bölümde doğuya açılan bir mazgal pencere vardır. İçerisi define arayıcıları tarafından kazılmıştır.
Birinci katta güneyden dikdörtgen açıklıklı bir kapıdan geçilen, doğudan duvarla sınırlandırılmış bir ara bölümden çıkılmaktadır. Kaya oyuğuna uydurulmuş kat, doğudaki kademeli beden duvarı ile sınırlandırılmıştır. Güneyde daha dar, kuzeye doğru genişlemektedir. Günümüze iç bölüntü ile ilgili duvar kalıntısı ulaşmamıştır. Ancak güneydoğu köşede banyo olabileceği tahmin edilen bölümün kalıntısı mevcuttur. Üst örtü tamamıyla yıkılmıştır. Kalan izlerden ahşap hatılı olduğu anlaşılmaktadır. Duvarlar ve zemin beyaz alçı sıvalıdır. Bu- nun üzerindeki ikinci katın güney taraftan çok az kısmı kalmıştır. Yaklaşık 6m genişliğinde (kuzeyden) ve 12.50 m uzunluğunda ölçülere sahiptir. Ayrıca buradan batı taraftaki ayazmaya kaya oyuğu içerisinden inilmektedir. Yapıya giriş güneydoğu köşeden sağlanmaktadır. Dikdörtgen açıklık şeklindedir. Moloz taş malzeme ve harç beden duvarlarında kullanılmıştır. Dış cephelerin bazı bölümleri ile iç kısımlar sıvalıdır. Herhangi bir süsleme mevcut değildir.
Define arayıcılarının yaptığı kaçak kazılarla yapı büyük ölçüde tahrip olmuştur. Bunun hemen kuzey doğusunda doğal mağaralar yer almaktadır. Bunların önüne duvar örülerek, yiyecek ve zahire ambarı olarak kullanılmıştır.
Ayrıca bu kısımdan bugün bir bölümü Van Mü- zesinde muhafaza edilen Nesturice kitaplar ve ayin eşyaları ile din adamlarına ait kıyafetler çıkarıldığı öğrenilmiştir.
Kaynak: HAKKARİ İL KÜLTÜR VE TURİZM MÜDÜRLÜĞÜ
