Kadıköy - Serasker Hasan Rıza Paşa Çeşmesi
Hasan Rıza Paşa Çeşmesi ya da Rıza Paşa Çeşmesi, Türkiye’nin İstanbul ilinin Kadıköy ilçesinde yer alan bir çeşmedir. Hasan Rıza Paşa tarafından 1845 ya da 1846 yılında yaptırıldı. 1970’lerden itibaren tahrip edilmeye başlayan çeşme, işlevini de yitirdi. 2014’te tamamlanan restorasyon çalışmasıyla birlikte tekrar faaliyete geçti.
Küfeki taşı ile tuğla hatıllı duvarlarla, yığma tekniğiyle Klasik Osmanlı mimarisine uygun olarak inşa edilen dikdörtgen planlı çeşmenin ön cephesinin her iki yanında birer pilaster yer alır. Pilaster başlıklarının üzerinden geçen silme ile çeşmenin düz kornişi arasında konumlanan mermer kitâbenin üzerine, kabartma tekniğiyle inşasına dair dört satırlık bir metin işlenmiştir. Cephenin ortasındaki basık kemerli bir niş içerisinde, mermerden yapılan düz bir ayna taşı ile bir musluk vardır. Yapının ön cephesinde bir alınlık, arka kısmında bir su terazisi bulunur. Üzeri çatısız olan çeşmenin; alınlığa kadar yüksekliği 4,66 m, alınlıkla birlikte yüksekliği 5,6 m iken su terazisinin yüksekliği 7,84 m’dir.
Mülkiyeti, Vakıflar Genel Müdürlüğüne bağlı İstanbul 5 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğünde olan yapı, kurumdan alınan izin doğrultusunda, Kadıköy Belediyesinin 2011’de hazırladığı rölöve, restitüsyon ve restorasyon projelerine göre Belediye tarafından 2014 yılında restore edildi. Daha önceleri teknesi doldurulmuş, şehrin su şebekesiyle bağlantısı kopmuş ve musluğu olmayan çeşme, Mart 2014’te tamamlanan çalışmalar sonucunda bu sorunların giderilmesi ve pirinç bir musluk eklenmesiyle tekrar işlevsel hâle geldi. Çalışmalar kapsamında, iç yan duvarları ile tavanında var olan yıkılmalar onarılırken yapıdaki çimento bazlı sıvalar kaldırılarak bu sıvaların yerine Horasan harcı kullanıldı ve işlevini yitiren taşların yerine benzer malzeme yerleştirildi.Yapının yüzeylerinde temizlik yapılırken kitâbesindeki yazılar altın varak kullanılarak belirginleştirildi.
Konumu ve mimarisi
İstanbul’un Kadıköy ilçesinin Osmanağa Mahallesi’nde, Serasker Caddesi’ndeki 104 numaralı ve 18,50 m2 tapu alanına sahip olan yapı, bu cadde ile Osmancık Sokağı’nın kesiştiği yerde konumlanan bir köşe çeşmesidir.
Dikdörtgen planlı kâgir yapı, kesme küfeki taşı ve tuğla hatıllı duvarlarla inşa edilmiştir. Güneydoğu ile kuzeybatıya bakan yan cepheleri tuğla hatıllı duvarlar şeklindeyken kuzeydoğu cephesinde bir su terazisi yer alır. Klasik Osmanlı mimarisi tarzındaki yapının kesme küfeki taşından yapılan ön cephesinin iki yanında birer pilaster bulunur. 19,73 m rakımında yer alan yapının alınlığına kadar yüksekliği 4,66 m, alınlıkla birlikte yüksekliği 5,6 m iken su terazisinin yüksekliği 7,84 m’dir.
Pilaster başlıklarının üzerinden geçen silme ile çeşmenin düz kornişi arasında konumlanan dikdörtgen şeklindeki mermer kitâbeye, kabartma tekniğiyle bir Besmele ile Enbiyâ Suresi’nin 30. ayetinden bir bölüm işlenmiştir. Celî sülüs tekniğiyle yazılmış altın varaklı hat, Abbas Kemal Efendi’ye aittir. Bu kısmın altında bulunan ve görece daha küçük boyutlu dikdörtgen kartuşta sanatçının imzası, onun altındaki kartuşta ise eserin yapılış yılı, celî talik üslubuyla yazılıdır. Kitâbe metni şu şekildedir:
Metin
بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ
وجعلنا من الماء كل شيء حي
الفقير عباس كاتب حضرت حسن رضا پاشا غفر لهما
١٢٦١
Transkripsiyonu
Bismillâhirrahmânirrahîm
Vece’alnâ mine-lmâ-i kulle şey-in hayy(in)
El-Fakir Abbas Kâtib-i Hazret-i Rıza Paşa gufire lehuma
1261
Günümüz Türkçesi
Rahmân ve rahîm olan Allah’ın adıyla
Ve her şeyi, sudan yarattık
El-Fakir Abbas Kâtib-i Hazret-i Rıza Paşa Allah onları bağışlasın
1261
KAYNAK: WİKİPEDİA
FOTOĞRAFLAR: EROL ŞAŞMAZ
