İzmir - Bergama

Alıntı: wikipedia
BERGAMA ADI NEREDEN GELİYOR?
Helenlerden çok önce Batı Anadolu’da Pelasglar ve Luvi halkı yaşardı. O zaman Bergama’nın adı Parg-a-uma idi. Perg, Arapçada “burç” anlamına gelir, kale demektir. Uma ise, “halk” demektir. Pergamon adı ise, Helenleşmenin başlamasıyla dönüşen bir kelimedir. Bugün, Bergama adı aslında ilk kullanılışı olan Pargauma’ya daha çok benzer. Deriye yazı yazmayı bulan Bergama Krallığı papirüsten sonra daha kullanışlı bir kâğıt bulmuştu, buna “Bergama Kâğıdı” anlamına gelen parşömen adını verdiler.

BERGAMA’NIN TARİHİ:

Antik Dönem:
Antik metinlerde Pergamon ya da Pergamonos olarak geçen kentin adı, Anadolu’da çok eski dönemlerden beri bilinen bir dilden gelir ve ‘Kale’ anlamına gelmektedir.

Kale Dağı’nın tepesindeki Antik Pergamon yerleşimi dışında Bakırçay Ovası’na dağılmış olan pek çok höyük bulunmaktadır. Bu höyüklerde yapılan araştırmalar ışığında kentin iskân tarihinin Eski Tunç Çağı’na (M.Ö. 3000) kadar gittiği anlaşılmıştır.
Homeros; Teuthrania Bölgesi’nde yaşayan ve Ketiler adı verilen bazı boyların, Troy Savaşları’na karışmış olduklarından söz etmektedir (İlyada ve Odysseia). Bu konuda araştırma yapan bazı bilim adamları, bu halkın Mısır anıtlarında ‘Kheta’ diye anılan Hititler olabileceğini söylemişlerdir. Ancak Pergamon, o dönemde Hititlerin batıdaki en uç yerleşimlerinden biri olsa bile, buralarda yaşayan halk, göçebe Thrako- Phryg kavimleriyle ve Yunanistan’dan Kuzeybatı Anadolu’ya gelen Aioller ile karıştırılmış olmalıdırlar.
Pergamon Tepesi’ndeki Akropol’de ilk yerleşim izleri M.Ö. 7-6. yüzyıla kadar gitmektedir. Pausanias; Bergama’nın Andromaque’nin oğlu kahraman Pergamus tarafından kurulduğunu söyler. Başka bir kaynakta ise Pergamon’un efsanevi kurucusu olarak Herakles’in oğlu Telephos gösterilmektedir.

Antik metinlerde Pergamon adı ilk defa Ksenophon’un ‘Onbinlerin Dönüşü’ adlı eserinde geçmektedir.
M.Ö. 301 yılında Pergamon yöresini ele geçiren Makedonyalı Komutan Lysimachos krallığını ilan etmiş ve ganimetini Kale’de tutması için Philetairos adlı subayı görevlendirmiştir. M.Ö. 282 yılında isyan çıkaran Philetairos yönetime el koymuş ve yaklaşık 150 yıl sürecek olan Bergama Krallığı’nın temelleri atılmıştır.

Tarihteki Bergama Kralları;

Philetairos (M.Ö. 281-263)
I.Eumenes (M.Ö. 263-241)
I. Attalos (M.Ö. 241-197)
II. Eumenes (M…Ö 197-159)
II. Attalos (M.Ö. 159-389)
III. Attalos (M.Ö 138-133)

Pergamon krallarının kültür ve sanata verdikleri önem, mimarlık ve heykeltıraşlık açısından önemli eserlerin ortaya çıkmasını sağlamıştır. III. Attalos’un vasiyetnamesiyle Pergamon Krallığı’nın Roma İmparatorluğu’na bırakılmasının (M.Ö.133) ardından bu kent Roma’nın Asya Eyaleti’nin başkenti olmuştur ve kente Néocore, yani “Mabetler Muhafızı” unvanı verilmiştir.

Türk Hâkimiyeti Dönemi:
Bergama 716’da bir süre Araplar tarafından işgal edilmiş, 1301 yılında Osman Gazi’nin General Musollon komutasındaki Bizans ordusunu yenmesinden sonra, Karesi Beyi Aclan Bey’in idaresine girdi. Aclan Bey’in ölümünden sonra yerine geçen büyük oğlu Demirhan Bey’in kötü yönetimi sonucu Bergama 1317 tarihinde Osmanlı yönetimine girmiştir.

1300’lü yılların başında Bergama’da Menteşeoğulları ile birlikte Türk Dönemi başlamıştır.
14. ve 15. yüzyıllarda Bergama büyük gelişim göstermiş, önemli yapılar inşa edilmiş, şehir Bakırçay Ovası’na doğru genişlemiştir.

Türk Dönemi ile birlikte Bergama Kalesi (Akropol) yerleşim merkezi olmaktan çıkmıştır. Yeni yerleşim alanı olarak kalenin etekleri ve düzlük alanlar tercih edilmiştir.

Kaynak: