Tire Tarihi
Milattan Önce Tire
Tire; Hitit, Frigya, Lidya, Pers, Roma ve Bizans’a ev sahipliği yapmıştır
Roma döneminden gerisine ait detaylı bulgulara rastlanmamaktadır. Diğer bir deyişle, milâttan öncesi 2000’le başlayan süreç, henüz bir zemine oturtulamamıştır.
Ünlü Roma İmparatorları Jül Sezar, Augustos ve Trian’ın, Tire topraklarından bir bölümünü Artemis Tapınağı’na bağışladıkları, belgelerden anlaşılmaktadır. Tire Müzesi’nde, bu tapınağa ait arazilerden elde edilen bulgular, geniş bir yer tutmaktadır.
Tire’nin bu süreçte, Roma Senatosunda; “Kaystros Senatörlüğü” yani, Küçük Menderes Senatörlüğü adıyla temsil edildiği görülür.
Ünlü coğrafyacı Strabon, ilk dönem sürecinde, Tire’nin yaslandığı Güme Dağı’nın mabetler zenginliğinin yanı sıra iki dinin de kutsallığını simgeleyen üzüm bağlarıyla donandığını ve bu üzümlerden yapılan şarapların ününü anlatır.
Genel olarak tarihte Tire
Tire bundan 5000 yıl önce ön Asya’nın ilk yerleşik kavmi olan Pelasgların üç kabilesi tarafından kurulmuştur. Şehrin ismi tüm Hint-Avrupa dillerinde üç anlamına gelen ‘‘three’’ kelimesinden gelmektedir. Şehrin ‘‘klan atasının’’ ismi Tyrannos’dur.
Hititlerden önce Tire şehri vardı ve yaşayanlar Pelasglar, Luwiler, Meonyalılar ve Turşalardı. Turşaların, yani Tirelilerin 150 savaş arabasıyla Kadeş savaşında (İ.Ö. 1285) Hititlerin yanında savaştıklarını, Hattuşaş (Boğazköy) arşivlerinden öğrenmekteyiz.
Bölgeye Pelasglar ana tanrıçalarının isimlerini vererek ‘‘Asia’’ demişlerdir. Tire ovasının ismi olan Asia çayırları Homeros’un İlyadası’nda şöyle geçer:
Kanatlı kuşlar, kazlar, turnalar,
Uzun boyunlu kuğular nasıl sürü sürü
Asia çayırlarında,
Kaystrosun (Küçük Menderes)
iki yakasında
Sallayarak kanatlarını kibirli kibirli
Nasıl uçarlarsa bir o yana, bir bu yana,
Çağrışarak yere konunca çayır çın çın
öterse nasıl,
Öylece gemilerden barakalardan
pıtrak gibi insan
Skamandros (eski Menderes)
Ovasında yayıldı…
İnsanların otların ayakları altında
inledi toprak…
Baharda yeşeren yapraklar gibi durdu
binlerce kişi,
Çiçekli çayırlarında
Skamandros Ovasının…
(HOMEROS)
Yunan mitolojisine bir titanid yani dişi titan olarak girer. Daha sonra bu isim dünyanın en büyük kıtasına “Asya” olarak verilir.
Tirenin ismi çeşitli kaynaklarda Thira, Thyeira, Tyrha, Apeteira, Teira olarak geçer. Bu isim zenginliği bile şehrin eskiliğinin en somut delilidir.
Tire, Hititler döneminde Akhawriya ve Assuwa prenslikleri arasında yer alıyordu. Hitit imparatorluğunun son büyük imparatoru IV. Tuthalya (İ.Ö. 1260-1240) döneminde 22 Assuwa (asya-asia) şehri büyük Hitit imparatorluğuna isyan ederek Apaşa (Ephesos) prensini kral olarak tanırlar. IV. Tuthalya 10.000 kişilik bir kuvvetle ve 500 savaş arabasıyla bu isyanı güçlükle bastırır. İsyana katılan tüm şehirler gibi Thyeira (Tire) şehrini de yakar. Bu Tire’nin geçirdiği ilk büyük yangındır.
Tire’den Hititlerin yıkıldığı yıllarda dünya siyasi tarihini etkileyecek iki büyük göç yapılır. Bunlardan doğuya gidenler neredeyse Mısır firavunluğunu yıkacak olan deniz kavimlerinden Turşalar; batıya gidenler ise İtalya’nın bir kent toplumu olması için çalışmış Etrüsklerdir. Hitit imparatorluğunun çöktüğü İ.Ö. 1200 yıllarından İ.Ö. 950 yılına kadar Frig egemenliği görüldü. Daha sonra bölgenin egemenliği Lidya devletine geçmiştir. Bu devletin üç soyu sıra ile Tire’yi yönetir:
1- Attysler (İ.Ö. 2000-İ.Ö. 1200)
2- Heraklidler (Herküloğulları) (İ.Ö 1200-İ.Ö. 644)
3- Şahin kralların İ.Ö. 644 yılındaki kurucusu Teira (Tire) prensi Gygestir.
Gyges yeryüzünde ilk metal parayı Tire’de bastırmıştır. Gyges, hayatının sonlarına doğru, başkenti Sardes’e taşır. Frigya devletini yıkan Kimmer komutanı Toktamış ile Gyges Tire ovasında savaşırlar. Gyges bu savaşta yenilir. Gyges hayatını kaybeder. Kimmerler, şehri ele geçirir, yağmalar ve yakarlar.
Bu Tire’nin ikinci büyük yangınıdır. İ.Ö. 642 yılında Lidya kralı Alyattes tarafından Tire Kimmerlerden geri alınır. Bu sırada Kroisos’u ziyarete gelen ve ona ‘‘mutluluk ve şanslılık’’ adına bir ders veren ünlü Atinalı filozof ve devlet adamı Solon, Tire’ye gelir ve bir Tireli heykeltıraş, Solon’un büstünü yapar. Bu büstün bir kopyası bugün Tire müzesinde bulunmaktadır. Şehir İ.Ö. 547 - İ.Ö. 333 yılları arasında Perslerin Sardes satraplığına bağlı olarak hayatını sürdürür.
Kaynak:
Ziyaretçiler için gizlenmiş link,görmek için
Giriş yap veya üye ol.
