Neden Mantıksız Davranıyorsunuz?

Neden Mantıksız Davranıyorsunuz?

Allah (c.c.) rahmeti, selamı ve bereketi üzerimize olsun.

The Irrational (Mantıksız) dizisini takip etmeye çalışıyorum.

The Irrational Dizi Konusu :

Alec Mercer, dünya çapında tanınmış bir davranış bilimci olarak, benzersiz ve beklenmedik yaklaşımıyla insan davranışını anlama konusundaki uzmanlığını, hükümetler, polis birimleri ve şirketlerin karıştığı yüksek riskli vakalarda kullanır.

Dizi:şu sloganla tanımlanabilir : İnsanlar mantıksızdır, ama tahmin edilebilecek / öngörülebilir şekilde.

Örnekler :
Sağlıklı beslenmek için yememiz gerektiğini biliyoruz ama sağlığımızı bozan abur cabur yemeye devam devam ediyoruz.
Hiç kullanmayacağımız şeyleri satın alıyoruz.
İnsanların artıları ve eksileri tartarak kararlar aldığını varsayıyoruz ama insanlar iç güdüleriyle hareket ediyorlar.
vs.
Bununla birlikte benim en çok HAYRET ETTİĞİM MANTIKSIZ DAVRANIŞ
- İnsanların öleceklerini bildikleri halde, ÖLÜMDEN SONRASI için hazırlık yapmamalarıdır -

Dizide mantıksız davarnışları açıklamaya çalışan teorilere yer verilmektedir. Bu başlık altında bu teoriler hakkında bilgiler paylaşmaya çalışacağım.
Umarım hangi durumda mantıksız davrandığınızın FARKINA VARMANIZA vesile olabilirim.

Mantıksız davarnışları açıklamaya çalışan teorilerilerden bazıları :

- Sıfır-toplamlı önyargı
- İşitsel illüzyon
- Sedona Yöntemi
- Hedef Gradyanı (Goal Gradient Effect)
- Barnum Etkisi
- Kokteyl Partisi Etkisi
- Mağdur Etkisi
- Plasebo Etkisi
- Anlamlı Bağış Etkisi
- Halo Etkisi
- Nocebo Etkisi

Allah (c.c.) rahmeti, selamı ve bereketi üzerimize olsun.

Sıfır-Toplamlı Düşünme Önyargısı: Hayatta Her Şey Mutlak Bir Rekabet Halinde Değildir!

Sıfır-toplamlı düşünce insanların YANLIŞLIKLA belli durumları bir sıfır-toplamlı olarak GÖRDÜKLERİ bilinçsel bir düşüncedir, bunun anlamı insanlar yanlışlıkla bir grubun kazancının diğer bir grubun kaybı ile dengelendiğine inanmalarıdır.
Örneğin, bir gruba karşı ayrımcılığın azaltılmasının her zaman diğer gruplara karşı artan ayrımcılığın pahasına olacağını düşünmelerine neden olabilir.

Risale-i Nur Küllyatı Sözler isimli eserde şu ifadeler mevcuttur :

İşte, medeniyet-i hazıra, felsefesiyle hayat-ı içtimaiye-i beşeriyede (insanlığın toplumsal hayatı) nokta-i istinadı (dayanak noktası) "kuvvet" kabul eder.
Hedefi "menfaat" (yarar, çıkar) bilir. Düstur-u hayatı (hayat prensibi) "cidal" (mücadele) tanır.
...
Amma hikmet-i Kur'âniye ise, nokta-i istinadı (dayanak noktası), kuvvet yerine "hakkı" kabul eder. Gayede, menfaat (yarar, çıkar) yerine "fazilet (güzel ahlak, erdem) ve rıza-i İlâhîyi (Allah c.c. rızası)" kabul eder.

Genişletmek için tıkla ...

Mevcut medeniyet felsefesi hayatın gayesini MÜCADELE olarak kabul eder.
Bir tarafın kazancı, bir başkasının kaybetmesini GEREKTİRİR. Bu durum bir DENGE oluşturur inancını esas kabul eder.
Halbuki Kur'an, hayatın gayesini güzel ahlak, erdem olarak belirler. Allah c.c. rızasını göz etmek inancını esas kabul eder.

Bir tarafın kazancı, bir başkasının kaybetmesi sonucu ortaya çıkan DENGE, sıfır-toplamlı olarak ALGILANIYOR.
Bu durum mevcut medeniyet felsefesinin hayatın gayesini MÜCADELE olarak kabul etmesinin ortaya çıkardığı bir ALDATMACADIR.

Bu aldatmacaya kanmayıp, Allah c.c. rızası için YARDIMLAŞMAYI hayatımızın gayesi yapmamız gerekir.
Bu şekide esfel-i sâfilîne makamından kurutlup, Ahsen-i Takvim makamına ulaşabiliriz.

Allah (c.c.) rahmeti, selamı ve bereketi üzerimize olsun.

İşitsel illüzyon, beynimizin sesleri algılama ve yorumlama sürecinde gerçekleşen bir yanılsamadır.
Yani, aslında olmayan sesleri duymamıza veya var olan sesleri farklı algılamamıza neden olan bir durumdur.
Bu, beynimizin duyusal girdileri anlamlandırma çabası sırasında bazen yanılgılara düşebildiğini gösterir.
Örnekler :
Telefonun çaldığını sanmak: Sessiz bir ortamda, özellikle de bir şeyi beklerken, telefonun çaldığını duyduğunuzu düşünebilirsiniz.
Ancak çevrenizde hiçbir ses olmadığı için bu tamamen bir yanılsamadır.
Müzikte hayalet armoniler: Bazı müzik parçalarında, aslında çalınmayan notaları duyduğunuzu düşünebilirsiniz.
Bu, beyninizin eksik olan harmonikleri tamamlama çabasından kaynaklanır.

Daha önceki deneyimlerimiz ve beklentilerimiz, sesleri nasıl algıladığımızı etkileyebilir.
Gürültü, yankı ve diğer çevresel faktörler de işitsel illüzyonlara neden olabilir.

İstisnai bir durumda duymamızın MÜMKÜN OLMADIĞINA inandığımız sesleri duymamızdır.
Örneğin vefat etmiş bir yakınımızın sesini duyabiliriz ve mesafe nedeniyle duymamızın imkansız olduğu bir sesi çok yakınımızdan geliyormuşçasına net duyabiliriz.
Çoğu insan bu tür durumları DİKKATE ALMAZ ve geçiştirir.
Ama çoğu zaman bu seslerin bir tür UYARI olduğu anlaşılır ve dikkate alınmadığı için pişman olunur.
Bazen bize mantıksızda gelse mantıksız olarak gördüğümüz davranışı yapmak yararımıza olabilir.

Enfâl Suresi 29. Ayet meali :

Ey iman edenler, Allah'tan korkup-sakınırsanız, size doğruyu yanlıştan ayıran bir nur ve anlayış (furkan) verir, kötülüklerinizi örter ve sizi bağışlar. Allah büyük fazl sahibidir.

Genişletmek için tıkla ...

Furkan verilmiş kişiler davranışlarını mantıklı / mantıksız ayrımlarına tabi tutmazlar HER ZAMAN (bilinçli / bilinçsiz şekilde) haklarında hayırlı sonuca ulaştıracak davranışı uygularlar.

Allah (c.c.) rahmeti, selamı ve bereketi üzerimize olsun.

Bazı inançların doğru olduğunu kabul ederek büyürüz—ve bu inançlar o kadar derine kazınmıştır ki onları normal inançlar yerine değişmez doğrular olarak kabul ederiz.

Devamlı olarak medyanın, reklamların ve çevremizin şartlandırmalarına maruz kaldığımız için OBJEKTİF gözlem yapmakta zorlanıyoruz.

Bu KISIR DÖNGÜDEN çıkmak için Sedona Yöntemininin uygulanması tavsiye edilir.

Sedona Yöntemi, hayatımızdaki olumsuz duyguları, düşünceleri ve inançları serbest bırakmamıza yardımcı olan basit ve etkili bir yöntemdir. Bu yöntem, dört temel soruya odaklanır:

- Bu duyguya/düşünceye tutunmak istiyor muyum?
- Bu duyguyu/düşünceyi serbest bırakmaya hazır mıyım?
- Bu duyguyu/düşünceyi şimdi serbest bırakabilir miyim?
- Serbest bırakıyorum.

Bir kaç gün öncesine kadar medyanında etksisi ile herkez muhaliflerin AMERİKA / RUSYA veya İSRAİL güçleri tarafından durdurulacağı inancındaydı.
Çünkü nesiller BÜYÜK ABD, BÜYÜK RUSYA, BÜYÜK İSRAİL safsataları ile büyütüldük.
Hemen hemen hiç kimse bu düşünceyi sorgulamıyor, bu duyguya / düşünceye tutunmak istiyor.
Çoğu kimse bu duyguyu/düşünceyi serbest bırakmaya hazır değil.
Çoğu kimse şimdi bu duyguyu/düşünceyi serbest bırakmayı aklına bile getirmiyor.

Bu duyguyu/düşünceyi serbest bırakırsanız aşağıdaki tahminler MANTIKLI gelmeye başlar :

- 2027 de İsrail diye bir devlet olmayacak.
(İsrail Gazze'deki tünellere giremedi.
Muhtemelen şu anda Gazze tünelleri İsrail içlerine doğru genişliyor.
İsrail'in hava üstünlüğü, tünellerde hiç bir işe yaramamaktadır.
İsrail hükümeti halk desteğini kaybetmiştir.
Ölen / yaralanan İsrail askerlerinin yerini alacak yeni bir nesil yoktur.
Bu şartlar altında İsrail'in 2027 yılını görmesi çok zordur.)

- 2025 yılında Türk Devletleri Birliğinin kurulmasına imkan verecek yeni Anayasa referandumu yapılacak.

- 2028'den önce Türk Devletleri Birliği kurulacak. İlk başkanı Türkiye'li olacak.

- 7 Mayıs 2028 tarihinde yapılması planlanan genel seçimlerde Sayın Hakan Fidan Cumhurbaşkanı olacak.

- 7 Kasım 2028'de yapılması planlanan ABD seçimlerinde en güçlü aday Elon Musk olacak.
...
ve 2028 de Putin'siz bir Rusya nasıl olur diye merak etmekten kendimi alamıyorum.

Allah (c.c.) rahmeti, selamı ve bereketi üzerimize olsun.

Hedef Gradyanı (Goal Gradient Effect), bir hedefe ne kadar yaklaşırsak, onu tamamlamak için o kadar çok çaba gösterdiğimiz bir psikolojik ilkidir.
Başka bir deyişle, hedefe yaklaştıkça motivasyonumuz artar ve hedefi gerçekleştirmek için daha fazla çaba harcarız.
Bu durum, bir maraton koşucusunun finiş çizgisine yaklaştıkça hızlanması veya bir ödev teslim tarihine yaklaştıkça daha yoğun çalışması gibi durumlarda kendini gösterir.

Motivasyon artışı, dikkat ile TERS orantılıdır.
Motivasyon artışı ile daha yoğun çalışma dikkat edilmesi gereken hususları ihmal etmeyi gerektirir.
Bu ihmaller mantıksız davranışlara yol açar.
Örneğin, hedefiniz için çalışmaya yoğunlaştığınızda, yakınlarınıza göstermeniz gereken ilgiyi ihmal edersiniz.
Bu ihmaliniz yakınlarınızın DESTEĞİNİ kaybetmenize yol açar.
Hedefiniz ulaşsanız bile yakınlarınızın DESTEĞİNDEN mahrum kaldığınız için, hedefinize ulaşmak sizi mutlu etmeyecektir.

Allah (c.c.) rahmeti, selamı ve bereketi üzerimize olsun.

Barnum Etkisi: Genel Olanı Özelmiş Gibi Algılama
Barnum Etkisi, insanların kendileri için özel olarak hazırlanmış gibi görünen, ancak aslında oldukça genel ve belirsiz olan açıklamaları kişisel olarak kabul etme eğilimlerini ifade eder.
Bu etki, genellikle burç yorumları, kişilik testleri ve fal bakımı gibi alanlarda sıkça karşımıza çıkar.

Bu etkinin sebepleri :

İçsel İhtiyaç: Her birey, kendisini özel ve benzersiz hissetme ihtiyacı duyar. Bu nedenle, genel ifadeleri kişiselleştirerek kendimizi daha iyi anladığımızı düşünebiliriz.
Belirsizlikten Kaçınma: Belirsizlikler karşısında insan doğası net ve kesin cevaplar aramaya meyillidir. Bu nedenle, genel ifadeler bile bize bir anlam verebilir.
Onaylanma İhtiyacı: Düşüncelerimizin ve duygularımızın doğru olduğunu onaylamak isteriz. Bu nedenle, genel ifadeler bile bizim için doğrulama görevi görebilir.

Barnum Etkisine Örnekler:

Burç Yorumları: "Boğalar, bugün duygusal olarak hassas olabilirler ve yakın çevreleriyle daha fazla vakit geçirmek isteyebilirler."
Bu ifade, Boğa burcundaki hemen hemen herkes için geçerli olabilecek kadar geneldir, ancak Boğa burcundaki bir kişi bu ifadeyi kendisi için özel bir mesaj olarak algılayabilir.
Kişilik Testleri: "Siz yaratıcı ve özgün bir kişiliğe sahipsiniz.
Bazen içe dönük olsanız da, sosyal ortamlarda da kendinizi rahat hissedebilirsiniz."
Bu cümle, birçok insan için geçerli olabilecek kadar geneldir, ancak test sonuçlarını alan kişi bu açıklamayı kendisine özgü bulur.
Fal Bakımı: "Yakın zamanda hayatınızda önemli bir değişim olacak. Bu değişim sizi heyecanlandıracak ve yeni kapılar açacak."
Bu gibi genel ifadeler, kişinin mevcut durumuna ve beklentilerine göre farklı anlamlar yüklenebilir.

Mantıksız davranmaya etkileri :

Yanlış Kararlar: Genel ifadelere dayanarak önemli kararlar almak, doğru olmayan sonuçlara yol açabilir.
Kendimizi Tanımada Yanılgı: Genel ifadeleri kişiselleştirerek, kendimiz hakkında yanlış veya eksik bir algı oluşturabiliriz.
Bağımlılık: Bu tür açıklamalara bağımlı hale gelerek, kendi iç sesimizi dinlemeyi unutabiliriz.

Barnum Etkisinden korunmak için :

Eleştirel Düşünme: Aldığımız bilgileri sorgularak, genel geçer ifadeleri kişiselleştirmekten kaçınmalıyız.
Kendi İç Sesimizi Dinlemek: Başkalarının yorumları yerine, kendi duygularımıza ve düşüncelerimize odaklanmalıyız.

Allah (c.c.) rahmeti, selamı ve bereketi üzerimize olsun.

Kokteyl partisi etkisi, beynimizin karmaşık ortamlarda bile belirli bir sese odaklanma ve diğer sesleri filtreleme yeteneğini ifade eder.
Bu sayede kalabalık bir ortamda kendi adımız söylenirken bile bunu duyabiliriz.

Günlük Hayattaki Örnekler:

Kalabalık bir kafede: Bir kafede arkadaşınızla sohbet ederken, etrafınızda birçok farklı konuşma olsa da, arkadaşınızın sesine odaklanarak konuşmayı sürdürebilirsiniz.
Toplantıda: Bir toplantıda konuşmacının sesini dinlerken, aynı odadaki diğer konuşmaları ya da bilgisayardan gelen sesleri büyük ölçüde duymazsınız.
Evde TV seyrederken: Televizyon karşısında oturduğunuzda, dışarıdan gelen trafik seslerini veya evdeki diğer sesleri genellikle duymazsınız.

Kokteyl Partisi Etkisinin Nedenleri:

Dikkat Mekanizması: Beynimiz, önemli gördüğü bilgilere odaklanmak için bir filtreleme sistemi kullanır.
Bu sayede, dikkatimizi çeken seslere odaklanırken diğer sesleri arka plana iteriz.
Beklentiler: Daha önceki deneyimlerimiz ve beklentilerimiz de bu etkide önemli rol oynar.
Örneğin, kendi adımızın söylenmesini beklediğimiz için bu sese daha duyarlı oluruz.
Sesin Özellikleri: Sesin yüksekliği, tonu ve frekansı gibi özellikleri de dikkatimizi çekmede etkilidir.
Aniden yükselen bir ses veya farklı bir tonda söylenen bir kelime daha kolay fark edilir.

Peki bu etki neden önemli?

İletişim: Günlük yaşamımızda sürekli olarak farklı seslerle karşı karşıya geliriz. Bu etki sayesinde önemli bilgileri ayırt edebilir ve etkili iletişim kurabiliriz.
Öğrenme: Ders dinlerken veya kitap okurken, odaklanmamızı sağlayan bu etki sayesinde öğrenme sürecimiz kolaylaşır.
Hayatta kalma: Tehlike anlarında, önemli uyarı seslerini diğer seslerden ayırt edebilmemiz hayati önem taşır.
Sonuç olarak, kokteyl partisi etkisi, beynimizin karmaşık ses ortamında hayatta kalmamızı sağlayan şaşırtıcı bir yeteneğidir.
Bu sayede, önemli bilgileri filtreleyerek daha verimli ve etkili bir şekilde iletişim kurabiliriz.

Kokteyl partisi etkisinde duyulan sesi yanlış anlama olasılığı yüksektir.
Örneğin isim benzerliklerinde isminiz söylendiğini sanarak KONTROL işlemi yapmadan harekete geçebilirsiniz.
Mantıklı olan yanlış anlama ihtimaline karşı önce kontrol işlemi yapmaktır.

Allah (c.c.) rahmeti, selamı ve bereketi üzerimize olsun.

Mağdur etkisi, bir kişinin kendi durumunu abartarak veya gerçeklerden daha kötü göstererek başkalarından sempati, yardım veya özel muamele görmeye çalıştığı bir psikolojik savunma mekanizmasıdır.
Bu durum, genellikle kişinin yaşadığı zorluklarla başa çıkmakta zorlanması veya dikkat çekme ihtiyacı hissetmesi nedeniyle ortaya çıkar.

Günlük Hayattaki Örnekler:

İş yerinde: Bir projede başarısız olan bir çalışan, tüm sorumluluğu başkalarına atarak mağdur olduğunu iddia edebilir.
İlişkilerde: Bir tartışmada haklı olduğunu kanıtlamak için, karşı tarafın yaptığı küçük bir hatayı abartarak mağdur rolüne bürünebilir.
Sosyal medyada: Bir kişi, yaşadığı zorlukları sürekli olarak paylaşarak başkalarından destek görmeye çalışabilir.
Sağlık sorunlarında: Bir kişi, hafif bir rahatsızlığı olduğunda bunu çok daha ciddi bir hastalık gibi göstererek çevresinden daha fazla ilgi görebilir.

Mağdur Etkisinin Nedenleri:

Dikkat Çekme İhtiyacı: Bazı insanlar, kendilerine yeterince ilgi gösterilmediğini düşünerek mağdur rolünü benimseyebilirler.
Sorumluluktan Kaçınma: Zor bir durumla karşı karşıya kalan kişiler, sorumluluğu üzerlerinden atmak için mağdur olduğunu iddia edebilirler.
Empati Toplama: Başkalarının empati kurmasını ve kendisine yardım etmesini sağlamak amacıyla mağdur rolünü oynayabilirler.
Özgüven Eksikliği: Kendine güveni olmayan kişiler, başkalarının onayını almak için mağdur rolüne bürünebilirler.

Mağdur Etkisinin Olumsuz Sonuçları:

İlişkilerin Zedelenmesi: Sürekli olarak mağdur rolünü oynayan kişiler, çevrelerindeki insanları uzaklaştırabilir.
Empati Kaybı: Çevresi sürekli olarak mağdur rolüne bürünen bir kişiye empati duymayı bırakabilir.
Kişisel Gelişimin Engellenmesi: Kendi sorunlarıyla yüzleşmek yerine mağdur rolüne sığınan kişiler, kişisel olarak gelişemezler.

Mağdur Etkisine Karşı Ne Yapılmalı?

Empati Kurmak: Kişinin neden mağdur rolünü oynadığını anlamaya çalışmak önemlidir.
Sınırlar Koymak: Sürekli olarak mağdur rolüne bürünen kişilere karşı sınırlar koymak gerekir.
Destek Olmak: Kişinin sorunlarıyla başa çıkmasına yardımcı olmak için destek olmak önemlidir.

Allah (c.c.) rahmeti, selamı ve bereketi üzerimize olsun.

Plasebo Etkisi: İnancın Gücüyle İyileşme

Plasebo etkisi, tıbbi olarak hiçbir aktif maddesi olmayan bir ilacın (plasebo), kişiye verildiğinde gerçek bir ilaçmış gibi etki göstermesi durumudur.
Yani, kişiye verilen şey aslında bir şeker hapı veya tuzlu su olsa bile, kişinin bu ilacın kendisini iyileştireceğine inanması durumunda gerçek bir tedaviye benzer etkiler gözlemlenebilir.

Örneklerle Anlamak:

Ağrı Kesici İlaç: Bir hastaya, ağrısını dindirmek için gerçek bir ağrı kesici yerine şeker hapı verilir.
Ancak hasta, bu habbın ağrısını keseceğine inanırsa, ağrısının azaldığını veya tamamen geçtiğini hissedebilir.
Depresyon Tedavisi: Depresyon tedavisinde kullanılan ilaçlar yerine, hasta plasebo alsa bile, ilaçların kendisini iyileştireceğine inanması durumunda belirli düzeyde iyileşme gözlemlenebilir.
Cerrahi Operasyonlar: Bazı durumlarda, hastalara gerçek bir ameliyat yerine sahte bir ameliyat yapılır.
Ancak hasta, ameliyatın başarılı olacağına inanırsa, belirtilerde iyileşme görülebilir.

Plasebo Etkisinin Nedenleri:

Beklentiler: İnsanların bir tedavi yönteminden olumlu sonuçlar beklemesi, beynin ağrıyı azaltıcı veya iyileştirici mekanizmaları devreye sokmasına neden olabilir.
Öğrenilmiş Deneyimler: Daha önce benzer durumlarda ilaçların kendilerine iyi geldiğini deneyimleyen kişiler, plaseboya da daha iyi yanıt verebilirler.
Psikolojik Faktörler: Stres, kaygı gibi psikolojik faktörler, hastalıkların seyrinde önemli rol oynar. Plasebo etkisi, bu faktörleri olumlu yönde etkileyerek iyileşmeyi hızlandırabilir.


Plasebo Etkisinin Önemi:

Tıbbi Araştırmalar: İlaçların etkinliğini belirlemek için yapılan çalışmalarda, plasebo etkisi dikkate alınarak daha güvenilir sonuçlar elde edilir.
Hastanın İyilik Haline Katkısı: Plasebo etkisi, hastaların kendilerini daha iyi hissetmelerine ve tedaviye daha iyi yanıt vermelerine yardımcı olabilir.
Alternatif Tıp Yöntemleri: Akupunktur, homeopati gibi alternatif tıp yöntemlerinin etkileri, kısmen plasebo etkisine bağlanabilir.

Sonuç olarak, plasebo etkisi, insan zihninin gücünün ve beklentilerin iyileşme sürecinde ne kadar önemli olduğunu gösteren ilginç bir olgudur.
Tıp dünyasında plasebo etkisi, hem tedavi yöntemlerinin geliştirilmesinde hem de hastaların psikolojik olarak desteklenmesinde önemli bir rol oynamaktadır.

Geleneksel bilgiler / davranışlar mantığa uygun olmayan davranışlara sebep olabilir.

Bakara Suresi - 170 . Ayet meali :

﴾170﴿ Onlara, “Allah’ın indirdiğine uyun” denildiğinde, “Hayır, atalarımızdan gördüğümüze uyarız” dediler. Ya atalarının aklı bir şeye ermemiş, doğru yolu bulamamışlarsa!

Genişletmek için tıkla ...

Geleneklere uymak insanlarda plasebo etkisi gösterir, değişen şart ve durumlarda gelenekler mantıklı sonuçlar üretmede hataya düşürür.

Allah (c.c.) rahmeti, selamı ve bereketi üzerimize olsun.

Anlamlı bağış etkisi, insanların bağış yaparken sadece maddi bir destek sağlamanın ötesinde, bir amaca hizmet etme, bir fark yaratma ve bir topluluğa ait olma gibi duygusal ve psikolojik tatminler de elde etme isteğini ifade eder.
Bu durum, kişilerin bağış yapma kararlarını önemli ölçüde etkiler ve daha yüksek miktarlarda veya daha sık bağış yapmalarına neden olabilir.

Örnekler:

Çocuklara Eğitim Bağışı: Bir kişi, yoksul bir ülkedeki çocuklara eğitim imkanı sağlamak amacıyla bağışta bulunur. Bu bağış, sadece çocukların hayatlarını değil, aynı zamanda kişinin de dünyaya daha iyi bir yer bırakma isteğini karşılar.
Doğal Afetlerde Yardım: Bir doğal afet sonrası, insanlar mağdurlara yardım etmek için bağış yaparlar. Bu bağış, sadece maddi ihtiyaçları karşılamakla kalmaz, aynı zamanda dayanışma ve birlik duygusunu güçlendirir.
Kanser Araştırmalarına Destek: Kanser hastası bir yakını olan bir kişi, kanser araştırmalarına bağış yaparak hem kaybettiği yakınını anar hem de diğer hastalara umut olmaya çalışır.
Hayvan Hakları Derneklerine Bağış: Hayvanları seven bir kişi, bir hayvan barınağına bağış yaparak hayvanların yaşam koşullarını iyileştirmeye katkıda bulunur.
Kültürel Mirası Koruma: Tarihi bir yapının restorasyonuna bağış yapan bir kişi, kültürel mirasın korunmasına ve gelecek nesillere aktarılmasına yardımcı olur.

Anlamlı Bağış Etkisinin Psikolojik Temelleri:

Özdeğer: İnsanlar, yaptıkları bağışlarla kendilerini daha iyi hisseder ve öz değerlerini yükseltirler.
Toplumsal Sorumluluk: Bağış yapmak, bireyin toplum içindeki sorumluluklarını yerine getirdiğine dair bir duygu yaratır.
Anlam Arayışı: İnsanlar, hayatlarına anlam katmak ve daha büyük bir amaca hizmet etmek isterler. Bağış yapmak, bu ihtiyacı karşılamaya yardımcı olur.
Kontrol İllüzyonu: Bağış yaparak, dünyadaki sorunlara karşı bir şeyler yapabileceği inancını taşıyan kişi, kontrol illüzyonu yaşar ve bu durum onu mutlu eder.

Pazarlamada Anlamlı Bağış Etkisinin Kullanımı:

Hikaye Anlatımı: Bağış kampanyalarında, bağışın etkilerini gösteren güçlü hikayeler anlatılarak duygusal bir bağ kurulur.
Şeffaflık: Bağışların nereye gittiği ve nasıl kullanıldığı konusunda detaylı bilgi verilerek güven oluşturulur.
Topluluk Katılımı: Bağışçılar, kampanyalara aktif olarak katılarak kendilerini bir topluluğun parçası hissederler.
Kişiselleştirme: Bağışçılara özel teşekkürler ve geri bildirimler verilerek bağış deneyimi kişiselleştirilir.

Sonuç olarak, anlamlı bağış etkisi, insanların sadece maddi değil, aynı zamanda duygusal ve psikolojik olarak da tatmin olmasını sağlayan önemli bir faktördür.
Bu etki, hem bireyler hem de kurumlar için bağış yapma ve alma süreçlerini daha anlamlı hale getirir.

Bağış yapan kişiler genellikle bağışın nerelerde kullanıldığını KONTROL ETMEZLER.
Kurumun verdiği bilgilere güvenirler.
Fiili olarak görev yapılmayan derneklere bağış yapmak tercih edilmemelidir.
Mantıklı olan, gönüllü çalışmalarla katkıda bulunulan kurumlara bağış yapmayı tercih etmektir.

Allah (c.c.) rahmeti, selamı ve bereketi üzerimize olsun.

Halo Etkisi: İlk İzlenimin Büyüsü

Halo etkisi, bir kişi, olay ya da nesne hakkında sahip olduğumuz olumlu ya da olumsuz bir izlenimin, o öznenin tüm özelliklerine genellenmesi eğilimidir.
Başka bir deyişle, bir kişinin belirli bir özelliği hakkında edindiğimiz ilk izlenim, o kişi hakkında diğer tüm özelliklerini değerlendirmemizi etkiler.

Günlük Hayatımızdaki Örnekler:

Fiziksel Görünüm: Genellikle çekici bulduğumuz insanlara karşı daha olumlu tutumlar sergileriz. Bu kişilerin zeki, başarılı veya iyi huylu olduğunu düşünme eğiliminde oluruz.
Markalar: Tanınmış ve lüks markaların ürünlerini kullanan kişilerin daha başarılı, sofistike ve güvenilir olduğu düşünülür.
Politikacılar: Karizmatik ve iyi konuşan bir politikacı, söylediği her şeyi doğru kabul etme eğiliminde olabiliriz.
Okulda: Derslerde başarılı olan bir öğrencinin diğer derslerde de başarılı olacağı veya sosyal becerilerinin yüksek olduğu düşünülür.

Neden Halo Etkisi Yaşarız?

Zihinsel Kısa Yollar: Beynimiz, her bir durum için ayrı ayrı düşünmek yerine, zihinsel kısa yollar kullanarak hızlı kararlar verir.
İlk İzlenimin Gücü: İlk izlenimler, sonraki düşüncelerimizi ve davranışlarımızı şekillendirir.
Genelleme Eğilimi: Bir özelliğe dayalı olarak diğer özelliklerle ilgili genellemeler yapma eğiliminde oluruz.

Halo Etkisinin Olumsuz Yönleri:

Yanlış Yargılamalar: İnsanları veya durumları tek bir özelliğe göre değerlendirmek, yanlış yargılamalara yol açabilir.
Önyargılar: Halo etkisi, önyargıların oluşmasına ve pekişmesine katkıda bulunabilir.
Fırsat Eşitsizlikleri: Fiziksel görünüşü veya sosyal statüsü nedeniyle olumlu yargılanan kişilerin, diğer kişilere göre daha fazla fırsat elde etmeleri, adil olmayan durumlar yaratabilir.

Halo Etkisinden Nasıl Kaçınılır?

Önyargılara Karşı Dikkatli Olmak: İlk izlenimlerin yanıltıcı olabileceğini unutmamak ve kişileri veya durumları tüm yönleriyle değerlendirmeye çalışmak.
Detaylara Odaklanmak: Tek bir özelliğe değil, kişinin veya durumun tüm özelliklerine dikkat etmek.
Farklı Kaynaklardan Bilgi Toplamak: Bir kişi veya durum hakkında farklı kişilerin görüşlerini almak ve farklı kaynaklardan bilgi toplamak.

Özellikle fiziksel görünüme odaklanarak olumlu / olumsuz davranışlar geliştiririz.
Mantıklı olan, tek bir özelliğe değil, kişinin veya durumun tüm özelliklerine dikkat ederek davranışlarımızı düzenlemektir.

Allah (c.c.) rahmeti, selamı ve bereketi üzerimize olsun.

Nocebo Etkisi: Negatif Beklentilerin Gücü

Nocebo etkisi, plasebo etkisinin tam tersi olarak, bir kişinin bir tedavi veya ilaç hakkında olumsuz beklentilerinin, gerçekte zararsız olan bu yöntemin kendisinde olumsuz etkilere neden olması durumudur.
Yani, kişi bir tedavi yönteminin kendisine zarar vereceğine inanırsa, bu inanç nedeniyle gerçekten de olumsuz etkiler yaşayabilir.

Günlük Hayatımızdaki Örnekler:

İlaç Yan Etkileri: Yeni bir ilaca başlayan bir kişi, ilaç prospektüsünde yazan yan etkileri okursa ve bu yan etkilerin kendisinde de ortaya çıkacağından endişelenirse, o belirtileri gerçekten hissedebilir.
Örneğin, baş dönmesi veya mide bulantısı gibi.
Gıda Alerjileri: Bir kişi, belirli bir yiyeceğe alerjisi olduğunu düşünüyorsa ve bu yiyeceği tükettiğinde, kaşıntı, şişme gibi alerjik reaksiyon belirtileri gösterebilir, halbuki gerçek bir alerjisi olmayabilir.
Alternatif Tıp: Bazı alternatif tıp yöntemlerini deneyen kişiler, bu yöntemlerin kendilerine zarar vereceği yönündeki bilgilerden etkilenerek olumsuz reaksiyonlar gösterebilirler.
Placebo Cerrahi: Gerçek bir ameliyat yerine, hastanın iyileşeceğine inanması için sahte bir ameliyat yapılır.
Ancak hasta, ameliyatın kendisine zarar vereceği düşünürse, ameliyat sonrası daha kötü hissedebilir.

Neden Nocebo Etkisi Yaşarız?

Beklentiler: Negatif beklentiler, beynimizin fizyolojik süreçlerini etkileyebilir ve gerçekte var olmayan belirtileri ortaya çıkarabilir.
Öğrenilmiş Deneyimler: Daha önce benzer bir durumda olumsuz bir deneyim yaşamış olmak, yeni bir durumda da aynı olumsuz deneyimi yaşama beklentisini artırır.
Sosyal Etkiler: Aile, arkadaşlar veya medya aracılığıyla alınan negatif bilgiler, nocebo etkisini tetikleyebilir.

Nocebo Etkisinin Önemi:

Tıp: İlaçların yan etkileri konusunda hastaları bilgilendirmenin önemini vurgular.
Psikoloji: İnancın gücünü ve psikolojik faktörlerin sağlık üzerindeki etkisini gösterir.
Alternatif Tıp: Bu yöntemlerin etkinliği konusunda daha dikkatli olunması gerektiğini ortaya koyar.

Nocebo Etkisinden Nasıl Korunabiliriz?

Pozitif Düşünce: Tedavi sürecinde pozitif bir tutum sergilemek önemlidir.
Güvenilir Bilgilere Ulaşmak: Tedavi yöntemleri hakkında doğru ve güvenilir bilgilere ulaşmak gerekir.
Doktorla Konuşmak: Tedavi sürecinde yaşanan endişeleri doktorla paylaşmak önemlidir.

Özetle, nocebo etkisi, beynimizin gücünü ve düşüncelerimizin vücudumuz üzerindeki etkisini gösteren ilginç bir olgudur.
Negatif beklentilerin sağlığımızı olumsuz etkileyebileceğini bilmek, daha bilinçli kararlar vermemize yardımcı olabilir.

Özellikle sosyal medya negatif bilgiler yaymak amacıyla kullanılmaktadır.
Yanıltıcı negatif bilgiler çoğu kimsenin mantıksız davranışlarında etkili olmaktadır.
Özellikle komplo teorilerine inananların sayısı hızla artmaktadır.

Allah (c.c.) rahmeti, selamı ve bereketi üzerimize olsun.

Kontrast etkisi, bir şeyi başka bir şeyle karşılaştırdığımızda, karşılaştırılan şeyler arasındaki farkları abartarak algımızı etkileyen bir psikolojik olgudur.
Basitçe söylemek gerekirse, bir şeyin ne kadar iyi veya kötü olduğunu, onu başka bir şeyle kıyasladığımızda daha iyi anlarız.
Ancak bu kıyaslama, bazen gerçek durumu çarpıtarak yanıltıcı sonuçlar doğurabilir.

Günlük Hayattan Örnekler:

Mağaza Satışları: Bir mağazaya girdiğinizde, öncelikle pahalı ürünlere göz atarsınız.
Daha sonra daha uygun fiyatlı bir ürüne baktığınızda, bu ürün size ilk bakışta olduğundan daha uygun fiyatlı gelebilir.
Çünkü pahalı ürünle kıyasladığınızda, daha uygun fiyatlı ürünün değeri göreceli olarak artmış gibi algılanır.
Performans Değerlendirmeleri: Bir iş yerinde, bir çalışan diğer çalışanlara göre daha iyi performans gösteriyorsa, onun başarısı daha çok öne çıkar.
Ancak bu, diğer çalışanların başarısız olduğu anlamına gelmez.
Sadece kıyaslama sonucu, başarılı olan çalışan daha dikkat çekici hale gelir.
Pazarlama Stratejileri: Reklamcılıkta, bir ürünün diğer ürünlere göre daha iyi olduğu vurgulanarak, tüketicide satın alma isteği uyandırılır.
Örneğin, bir telefonun kamera kalitesini vurgulamak için, daha düşük kaliteli bir telefonla kıyaslanır.
Sosyal Medya: Sosyal medyada, insanların başarılarını paylaştığı gönderiler, diğer insanların kendilerini daha başarısız hissetmelerine neden olabilir.
Çünkü herkes, başkalarının hayatlarının en güzel anlarını görür ve kendi hayatlarını bu anlarla kıyaslar.

Kontrast Etkisinin Diğer Alanlardaki Etkileri:

Psikoloji: Terapi süreçlerinde, geçmişteki olumsuz deneyimlerle şu anki olumlu durumlar karşılaştırılarak, kişinin kendini daha iyi hissetmesi sağlanabilir.
Eğitim: Öğrencilerin başarılarını, önceki sınav sonuçlarıyla kıyaslayarak, motivasyonları artırılabilir.
Ekonomi: Ürünlerin fiyatlarını, rakip ürünlerin fiyatlarıyla kıyaslayarak, satış stratejileri geliştirilebilir.

Özetle, kontrast etkisi, hayatımızın birçok alanında farkında olmadan karşılaştığımız bir psikolojik olgudur.
Bu etkiden yararlanarak daha iyi kararlar verebilir veya manipülasyonlara karşı daha dirençli hale gelebiliriz.
Ancak, kontrast etkisinin yanıltıcı olabileceğini unutmamak önemlidir.

Kişileri, olayları ve durumları TÜM ÖZELLİKLERİYLE değerlendirme alışkanlığı kazanmamış bireyler, kontrast etkisi altında kalarak yanıltıcı sonuçlara ulaşabilirler, bu durum mantıksız davranışlara yol açar.

Allah (c.c.) rahmeti, selamı ve bereketi üzerimize olsun.

Benjamin Franklin Etkisi: İyilik Yap, İyilik Bul

Benjamin Franklin etkisi, kısaca birine iyilik yaptığınızda, o kişiye karşı daha olumlu duygular beslemeye başlamanız anlamına gelir.
Bu durum, özellikle önceden hoşlanmadığınız veya nötr hissettiğiniz kişiler için daha belirgindir.

Neden Böyle Olur?

Bu ilginç fenomenin altında yatan sebep, bilişsel uyumsuzluk olarak adlandırılır.
İnsanlar, kendi düşünceleri ve davranışları arasında bir çelişki olduğunda rahatsızlık hissederler.
Örneğin, hoşlanmadığınız birine iyilik yapmak gibi.
Bu çelişkiyi azaltmak için, zihnimiz o kişi hakkında olumlu düşünceler oluşturmaya başlar.
Böylece, yaptığımız iyilik ile düşüncelerimiz arasında bir uyum sağlanmış olur.

Benjamin Franklin’in Kendi Deneyimi

Bu etkinin adını taşıyan Benjamin Franklin, gençlik yıllarında meclisteki bir rakibinden hoşlanmadığını fark eder.
Bu durumu aşmak için, bu kişiden bir kitap ödünç ister.
Rakibi, Franklin'e bu büyük iyiliği yapar.
Daha sonra Franklin, bu kişiye teşekkür etmek amacıyla bir not yazar ve notunda kitabın çok hoşuna gittiğini belirtir.
İşte bu sayede, rakibiyle olan ilişkisini düzeltir ve aralarında bir dostluk başlar.

Günlük Hayattan Örnekler

İşyeri: İş arkadaşınızla aranızda bir gerginlik varsa, ona küçük bir iyilik yaparak bu durumu düzeltebilirsiniz.
Örneğin, bir toplantıda ona yardım etmek veya ona bir kahve almak gibi.
Komşuluk: Komşunuzla aranızda bir sorun varsa, ona küçük bir hediye vermek veya ona yardım etmek, ilişkinizi iyileştirebilir.
Sosyal Hayat: Bir arkadaşınızla aranızda bir tartışma olduysa, ona bir mesaj atarak özür dileyebilir veya küçük bir jest yapabilirsiniz.

Neden Bu Etki Önemli?

İlişkileri Güçlendirme: İnsanlar arasındaki ilişkileri daha olumlu hale getirmeye yardımcı olur.
Çatışmaları Çözme: Çatışmaları daha barışçıl bir şekilde çözmeye katkı sağlar.
Toplumsal Uyum: Toplumsal uyumu artırmaya yardımcı olur.

Özetle

Benjamin Franklin etkisi, insan ilişkilerinde oldukça etkili bir araçtır.
İyilik yapmak, sadece karşımızdaki kişiyi mutlu etmekle kalmaz, aynı zamanda kendimizle ilgili de olumlu duygular geliştirmemizi sağlar.
Bu nedenle, günlük hayatta bu etkiden yararlanarak daha sağlıklı ve mutlu ilişkiler kurabiliriz.

Benjamin Franklin etkisi her zaman olumlu sonuç üretmez, davranışınız suistimal edilebilir veya yanlış anlaşılabilir.
Bu durum mantıksız davranışlara yol açabilir.