Organize türev piyasalar , standartlaştırılmış türev işlem sözleşmelerinin vadeli olarak alınıp satıldığı, düzenlenmiş ve merkezi bir platformdur. Bu piyasalar, yatırımcılara ve kurumlara risk yönetimi, fiyat keşfi ve spekülasyon gibi çeşitli amaçlar için araçlar sunar.
Organize Türev Piyasaların Temel Özellikleri
- Standardizasyon: Sözleşmelerin vade, miktar ve teslim şartları gibi özellikleri önceden belirlenmiş ve tüm yatırımcılar için aynıdır.
- Merkezilaşma: İşlemler, borsalarda veya elektronik platformlarda merkezi olarak gerçekleştirilir.
- Şeffaflık: Fiyatlar gerçek zamanlı olarak yayınlanır ve işlemler kayıt altına alınır.
- Likidite: Sözleşmelerin sıklıkla alınıp satılması, piyasanın likiditesini artırır.
- Düzenleme: Bu piyasalar, ilgili düzenleyici kurumlar tarafından denetlenir ve işlem kuralları belirlenir.
Organize Türev Piyasaların Türleri
- Vadeli İşlem Sözleşmeleri: Belirli bir varlığın gelecekte belirlenen bir tarihte, önceden belirlenmiş bir fiyata alınıp satılacağı sözleşmesidir.
- Opsiyon Sözleşmeleri: Bir varlığı gelecekte belirlenen bir fiyata alma veya satma hakkı veren sözleşmedir.
- Swap Sözleşmeleri: İki tarafın belirli bir varlık veya nakit akışı üzerindeki pozisyonlarını değiştirdiği sözleşmedir.
Organize Türev Piyasaların İşlevleri
- Risk Yönetimi: İşletmeler ve yatırımcılar, türev araçları kullanarak fiyat dalgalanmalarına karşı kendilerini koruyabilirler.
- Fiyat Keşfi: Piyasa katılımcılarının beklentileri ve arz-talep dengesi, türev piyasalarında fiyatların oluşmasını sağlar.
- Spekülasyon: Yatırımcılar, piyasalardaki fiyat hareketlerinden kar elde etmek amacıyla türev araçlarına yatırım yapabilirler.
- Likidite Sağlama: Türev piyasalar, temel varlıklara likidite sağlayarak işlem hacmini artırır.
Organize Türev Piyasaların Avantajları
- Erişim Kolaylığı: Herhangi bir aracı kuruma ihtiyaç duymadan, elektronik platformlar üzerinden işlemler yapılabilir.
- Düşük İşlem Maliyetleri: Geleneksel piyasalara göre işlem maliyetleri daha düşüktür.
- Çeşitlilik: Geniş bir yelpazede türev araçlarına erişim imkanı sunar.
- Düzenleme: Yatırımcıları koruyan ve piyasa istikrarını sağlayan düzenlemeler mevcuttur.
Organize Türev Piyasaların Riskleri
- Leveraj: Küçük bir teminat ile büyük pozisyonlar alınabilmesi, yüksek getiri potansiyeli ile birlikte yüksek risk de beraberinde getirir.
- Piyasa Riski: Temel varlıktaki fiyat hareketleri, türev sözleşmelerinin değerini etkileyebilir.
- Kredi Riski: Karşı tarafın sözleşme şartlarını yerine getirmemesi durumunda kayıplar yaşanabilir.
Örnek Organize Türev Piyasalar
- Chicago Mercantile Exchange (CME): Dünyanın en büyük türev borsasıdır.
- Intercontinental Exchange (ICE): Vadeli işlem sözleşmeleri ve opsiyonlar konusunda önemli bir oyuncu.
- Eurex: Avrupa’nın önde gelen türev borsasıdır.
