Sırrı Süreyya Önder, 7 Temmuz 1962 yılında Adıyaman'da doğdu Türk Yönetmen , senarist, yapımcı,oyuncu , gazeteci ve siyasetçidir. DEM Parti İstanbul Milletvekilliği ve TBMM Başkanvekilliği yapmıştır.
İlk yılları
Sırrı Süreyya Önder, 1962 yılında Adıyaman ilinin merkez ilçesinde, Türkmen kökenli bir ailenin ilk çocuğu olarak dünyaya geldi. Berber ve arzuhalci olan babası Ziya Önder, 1960'lı yıllarda Türkiye İşçi Partisi'nin Adıyaman kurucusu ve il başkanı olmuştur. Sekiz yaşındayken babası sirozdan ölen Önder, annesi Zeliha Önder ve dört kardeşi ile dedesinin evine taşındı ve bu dönemde bir fotoğrafçıda çırak olarak çalışmaya başladı. Fotoğrafçılıktan aldığı ücretin ailesini geçindirmeye yetmemesi üzerine 16 yaşını bitirdikten sonra Sıtma Savaş ve Eradikasyon Teşkilatına mevsimlik işçi olarak girdi. Milliyetçi Cephe Hükûmeti kurulunca bu işini kaybeden Önder, bir lastik tamirci dükkânı açtı.
Siyasi yaşamı
1978 yılında Adıyaman Lisesinde lise ikinci sınıf öğrencisi iken Maraş Katliamı'nı protesto ettiği için tutuklanarak cezaevine giren Önder, tahliye olduktan sonra üniversite sınavında ilk tercihi olan Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesini kazanarak Ankara'ya gitti. 12 Eylül Darbesi yapıldığında Ankara'daydı. İlk tutuklama furyasında hapse girdi. Uzunca bir yargılama sürecinin ardından on iki yıl hapse mahkûm edildi. Afişlerle aranmaya başladığı zaman Ankara'nın Altındağ ilçesinde bir gecekonduda saklanan Önder, geçmiş yıllarda beraber işkence gördüğü bir arkadaşının, saklandığı yeri ihbar etmesi ile yakalandı ve 105 gün DAL adı verilen bir yerde tutuldu. 105 gün tutukluluğun ardından mahkûmiyeti sona erdi. Açlık grevi gibi protestolar ve eylemler nedeniyle infazlarının yakılması sonucu çeşitli cezaevlerinde yedi yıl hapis yattı.
Önder, 2013 Taksim Gezi Parkı olayları esnasında biber gazı fişeğinin isabet etmesi sonucu hastaneye kaldırıldı.
Abdullah Öcalan ile Türk Hükûmeti arasında 28 Şubat 2015'te Dolmabahçe Mutabakatı'na yol açan diyalogu kolaylaştıran HDP'li siyasetçilerden oluşan bir heyetin parçasıydı. Önder, 2013 yılında Nevruz kutlamaları sırasında yaptığı konuşma nedeniyle 3 Aralık 2018'de 43 ay hapis cezasına çarptırıldı. 6 Aralık 2018'de Kocaeli'de Kandıra F tipi cezaevine girdi. Önder, bir gün önce Anayasa Mahkemesi'nin ifade özgürlüğünün ihlal edildiğine karar vermesi üzerine 4 Ekim 2019'da serbest bırakıldı. 17 Mart 2021'de Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Bekir Şahin, Kürdistan İşçi Partisi (PKK) ile örgütsel birlik içinde olduğu gerekçesiyle Önder ve 686 HDP'liye beş yıl siyasetten men ve HDP'nin kapatılması için Anayasa Mahkemesine dava açtı. 16 Mayıs 2024'te görülen Kobani Davası'nda, Önder için beraat kararı verildi.
Yazarlık
[değiştir | kaynağı değiştir]
Önder, gazeteciliğe Ocak 2010 - Mart 2010 tarihleri arasında
BirGün gazetesinde köşe yazıları yazarak başladı. Ekim 2010'dan sonra
Radikal gazetesinde, 2011 Mayıs - Haziran aylarında
Özgür Gündem gazetesinde köşe yazarlığı yaptı.
Kitap
| Yıl | Kitap | Yazar |
|---|
| 2009 | Beynelmilel | Sırrı Süreyya Önder |
Özel hayatı
Zehra Aras, Ali Önder ve Behice Bilgiç adında üç kardeşi vardır.
1991 yılında Halide Tülay Demirsöz ile evlendi, kısa zaman sonra ayrıldı. Ceren Önder adında bir kızı ve Ferhan Can adında bir torunu vardır.
Ölümü
15 Nisan 2025'te kalp krizi geçiren Önder, hastaneye şuuru kapalı ve nabızsız bir şekilde getirildi ve yapılan acil müdahalelerle yeniden dolaşımı sağlandı. Yapılan tetkiklerde aort damarında boydan boya yırtık tespit edilmesi üzerine, saat 23.35'te acil olarak ameliyata alındı. Yaklaşık 12 saat süren ameliyat sırasında by-pass ve aort greftleme uygulandı.
On sekiz gün boyunca yoğun bakımda tedavisi devam eden Önder, geçirdiği operasyon sonrasında gelişen komplikasyonlar nedeniyle çoklu organ yetmezliğine girdi. Tüm müdahalelere rağmen kurtarılamayan Önder, 3 Mayıs 2025 tarihinde tedavi gördüğü Florence Nightingale Hastanesi'nde saat 16.10'da öldü. Cenazesi 4 Mayıs günü Atatürk Kültür Merkezi'nde yapılan törenin ardından Zincirlikuyu Mezarlığı'na defnedildi.
Filmografisi
Dizi
| Yıl | Dizi | Görevi |
|---|
| 2005 - 2008 | Emret Komutanım | Senarist |
| 2008 | Kalpsiz Adam | Senaryo Danışmanı |
Film
Uzun Metraj
| Yıl | Film | Görevi |
|---|
| 2006 | Beynelmilel | Yönetmen, Senarist, Müzik, Oyuncu |
| 2006 | Sis ve Gece | Oyuncu |
| 2007 | Mutluluk | Uyarlama |
| 2008 | O... Çocukları | Senarist |
| 2009 | Ada: Zombilerin Düğünü | Oyuncu |
| 2009 | Ejder Kapanı | Oyuncu |
| 2010 | Mar | Oyuncu |
| 2012 | Yeraltı | Oyuncu |
| 2012 | F Tipi film | Yönetmen, Senarist |
| 2012 | Ferahfeza | Oyuncu |
| 2013 | Düğün Dernek | Oyuncu |
| 2014 | İtirazım Var | Senarist, Oyuncu |
| 2015 | İçimdeki Ses | Kendisi |
| 2017 | 14 Tirmeh | Oyuncu |
| 2018 | Manyak | Oyuncu |
| 2024 | Bir Cumhuriyet Şarkısı | Senarist (iddia) |
Kısa Film
| Yıl | Adı | Görevi |
|---|
| 2007 | Taş Yok Mu Taş | Yönetmen, Senarist, Yapımcı, Oyuncu |
Ödüller
- 2007 - 18. Ankara Uluslararası Film Festivali, Ulusal Uzun Film Yarışması, Onat Kutlar "En İyi Senaryo" ödülü (Sırrı Süreyya Önder)
- 2007 - 14. Altın Koza Film Festivali, Ulusal yarışma, En İyi Senaryo - Sırrı Süreyya Önder
- 2009 - 7. Karaçi Uluslararası Film Festivali, En iyi Yönetmen (Sırrı Süreyya Önder ve Muharrem Gülmez)
KAYNAK; VİKİPEDİ
