Gölge bankacılık , geleneksel bankacılık sistemi dışında kalan, kredi aracılık faaliyetleri yürüten banka dışı finansal kuruluşların ve faaliyetlerinin tümünü kapsayan bir terimdir. Bu kuruluşlar, bankalara tabi olmayan farklı yasal ve düzenleyici çerçevelerde faaliyet gösterirler.
Gölge bankacılık faaliyetleri arasında şunlar yer alabilir:
-
Repo ve menkul kıymet alım satımı: Gölge bankalar, kısa vadeli likidite ihtiyacı olan firmalardan menkul kıymet satın alarak ve bu menkul kıymetleri kısa bir süre sonra geri satarak fonlama sağlarlar.
-
Para piyasası fonları: Gölge bankalar, yatırımcılardan topladıkları paraları kısa vadeli finansal araçlara yatırarak fonlama sağlarlar.
-
Ticari senet iskontosu: Gölge bankalar, firmaların ihraç ettiği ticari senetleri satın alarak fonlama sağlarlar.
-
Faktoring: Gölge bankalar, firmaların mal ve hizmet satışlarından doğmuş veya doğacak alacaklarını satın alarak fonlama sağlarlar.
-
Finansal kiralama: Gölge bankalar, mülkiyeti kendilerinde olan varlıkları firmalara kiralayarak fonlama sağlarlar.
Gölge bankacılığın riskleri:
-
Düzenleme ve denetim eksikliği: Gölge bankalar, bankalara göre daha az düzenleme ve denetime tabidirler. Bu durum, sistemik risklerin oluşmasına yol açabilir.
-
Şeffaflık eksikliği: Gölge bankalar, faaliyetleri hakkında yeterince bilgi açıklamayabilirler. Bu durum, yatırımcılar için risk oluşturur.
-
Likidite riski: Gölge bankalar, kısa vadeli fonlamaya dayalı olarak faaliyet gösterirler. Bu durum, likidite sorunu yaşanmasına neden olabilir.
-
Levazım riski: Gölge bankalar, alacaklarını tahsil edememe riski ile karşı karşıyadır. Bu durum, kredi riskine yol açabilir.
Gölge bankacılığın faydaları:
-
Finansal sisteme esneklik sağlar: Gölge bankalar, geleneksel bankacılık sisteminin ulaşamadığı firmalara ve sektörlere fonlama sağlayarak finansal sisteme esneklik sağlar.
-
Kredi erişimini artırır: Gölge bankalar, kredi alma imkanı olmayan firmalara kredi sağlayarak kredi erişimini artırır.
-
Ekonomik büyümeyi teşvik eder: Gölge bankalar, firmalara fonlama sağlayarak ekonomik büyümeyi teşvik eder.
Türkiye’de gölge bankacılık:
Türkiye’de gölge bankacılık son yıllarda önemli bir büyüme göstermiştir. Bu durum, hem bazı faydalar hem de riskler yaratmaktadır. Gölge bankacılığın sistemik risklere yol açmaması için bu sektörün daha etkin bir şekilde düzenlenmesi ve denetlenmesi önemlidir.