3000 YILLIK TARİHİ İLE ŞARKIŞLA
Şarkışla, M.Ö. 3000’li yıllarda Hitit Uygarlığının izlerine rastladığımız, köklü tarihi ve geçmişi olan bir ilçemizdir. Bu bölge daha sonra Pers, Büyük İskender, Kapadokya Krallığı ve Roma İmparatorluğu’nun yönetiminde kalmıştır. Bölgedeki ilk Türk egemenliği ise Danışmentliler ile sağlanmıştır. Bölgenin kontrolü daha sonra 1175 yılında Anadolu Selçuklularına geçmiştir. Son olarak Osmanlı idaresinde kalmıştır. 1873 yılında ilçe statüsü kazanmıştır. Sivas’ın ve çevre bölgenin en büyük, en gelişmiş ve kültür varlığı açısından da en zengin ilçesi durumundadır.
ÂŞIK VEYSEL MÜZESİ
Büyük halk ozanımız Âşık Veysel’in doğup büyüdüğü Sivrialan köyündeki evi 1982 yılından itibaren Kültür Bakanlığı tarafından müzeye dönüştürülmüştür ve o tarihten itibaren misafirlerine hizmet vermektedir. Müzede Âşık Veysel’in kişisel eşyaları, sazları fotoğrafları, şiirleri ve onunda ilgili yayımlanan eserler yer almaktadır. Âşık Veysel’in anısını yaşatmak için her yıl 9-11 Temmuz tarihleri arasında Şarkışla Sivrialan köyünde anma törenleri ve Âşık Veysel Âşıklar Bayramı yapılmaktadır.
DOĞA TURİZMİ
ORTAKÖY ORTABUCAK ÇERMİĞİ
Şarkışla ilçesine 30 km uzaklıktaki Ortabucak köyü sınırları içerisindedir. Büyük bir havuzu ile 14 odalı bir moteli ve dinlenme tesisleri bulunmaktadır.
ALAMAN ÇERMİĞİ
Şarkışla ilçe merkezine 33 km uzaklıktaki Alaman köyü sınırları içerisindedir. Suyu oldukça kükürtlü ve mineral açısından zengindir. Bu yüzden cilt sağlığı açısından tercih edilen nezih bir yerdir.
Bunun yanı sıra güzel ilçemiz Şarkışla’da daha çok sayıda gezilecek ve görülecek yer ile tarihi eserler mevcuttur.
OZANLARIMIZ
Şarkışla halkı, gelenek ve göreneklerine bağlı ve oldukça misafirperverdirler. İçli ve duygusal bir yapıya sahip olan ilçe sakinleri bu özelliklerini yöreye has deyiş, şiir ve türkülerinde belli eder. Bu nedenle bağrında çok sayıda halk ozanı yetiştirmiştir. Bu ozanlarımızdan en çok bilineni, ünü ülke sınırlarını aşıp evrensel bir değer ve miras olan Âşık Veysel Şatıroğlu’dur. Her yıl 16-21 Mart tarihlerinde düzenlenen Âşık Veysel ve Ozanlar Haftası bölge insanın birlik ve beraberliğinin pekişmesinde önemli rol oynamaktadır ve yöreye renk katmaktadır. Şarkışla’nın sinesinde yetişen; Sefil Selimî, Âşık Hüseyin, Âşık Agâhî, Âşık Kamber, Âşık Kunter, Âşık Kul Veli, Âşık Şevki, Âşık Bekir, Âşık Ali İzzet Özkan, Âşık Ali İzzet Savaş, Âşık Merdanoğlu, Âşık Mehmet Ali, Âşık Fazlı gibi yüreğini aşkla pişirmiş, kalemini sevgiyle çalmış hepsi birbirinden yüce 200’ün üzerinde ulu ozan vardır.
YEMEK KÜLTÜRÜ
İlçede değişik kültürlerden insanlar yaşadığından dolayı, yemek kültürü bir hayli zengindir. 93 Harbi sırasında Kars-Erzurum’dan buraya yerleştirilen insanların kendi kültürlerini de beraberinde getirdiklerinden, o kültürlere ait birçok yemek, bütün Şarkışla’da kabul görüp, herkes tarafından yapılmaktadır. Ayni zamanda yerli halkın da, Sivas’ın diğer bölgelerinden çok değişik olmasa da, kendine has yemekleri bulunmaktadır.
AKARSULAR ve GÖLLER
İlçenin en önemli akarsuyu Kızılırmak’tır. Sivas il sınırından ilçeye giren Kızılırmak, Şama dağları eteğinden akarak Gemerek sınırına girer. Kızılırmak’a Şarkışla’da Kaldırak Çayı ve Acısu karışır. Kaldırak Çayı, Şarkışla’nın kuzey batısındaki Akçakışla sınırları içerisinden akar. Akdağlar’dan iki kol halinde doğan Kaldırak Çayı Alaman Çermiği önünde birleşir, Bozkurt köyü yakınlarındaki Kızılırmak’a akar. Acısu ise, yine iki kol halindedir. İlk kol Şarkışla’nın güneybatındaki Çaldağı eteklerinden doğan Kanak Deresi’dir. Şarkışla içerisinden Kızılırmak’a akar. İkinci kol ise, batı tarafında Ahmetli, Harun ve Gücük bölgesindeki Çaylak Deresi olup, Ortatopaç yakınlarında Acısu adını alır ve Kızılırmak’a dökülür.
1986 yılında DSİ tarafından Kanak ve Çaylak dereleri üzerine Yapıaltın Barajı yapılmış olup, bu yapay gölden; 2600 hektar alan sulanabilmektedir. Baraj, 14,6 milyon ton su toplama kapasitesine sahiptir. Yine DSİ tarafından Maksutlu Köyü’nde 1986 yılında yapılan yapay göl Maksutlu Barajı’ndan da 400 hektar alan sulanmaktadır.
Şarkışla’da bulunan kaynakların çoğu C2 S1 sulama suyu grubundadır. Bu sular, her türlü sulamaya uygun özelliktedir. Kaynak suları genellikle bol jips çözülmüş, yüksek sülfatlı sulardır. Yüksek oranda sülfat içeren bu jipsli sular, acı olmaları ve insan sağlığı için tehlikeli olmaları nedeniyle içme suyu olarak kullanılmamaktadır. Jips çözeltili sular, tarım alanlarının sulanmasında yararlanılmaktadır.
Şarkışla’nın önemli akarsularından olan Acısuyun, jips çözülmesi sonucunda acı bir tadı vardır. İçme suyu olarak kullanılamazken, geçtiği alanlardaki tarım alanlarının sulanmasında değerlendirilmektedir. Yeraltı suyunun, doğal yollarla yeryüzüne çıkması ile oluşan sulara rastlanılmakla birlikte sayıca fazla değildir. Şarkışla’ya 25 km uzaklıkta bulunan Ortaköy Bucak’ında sıcak su kaynağı bulunmaktadır. Kükürt içeren kaynaktan (ılıca); romatizmal hastalıkların tedavisinde yararlanılmaktadır.
Şarkışla’nın diğer önemli akarsuyunu, kuzeybatı-güneydoğu ve doğu-batı yönünde sahayı kat eden Kanak Çayı oluşturmaktadır. Kanak Çayı’nın yan kollarıyla birlikte akaçlama alanı, yaklaşık 450 km2 kadardır. Kanak Çayı kadar büyük olmamakla birlikte, sahanın diğer önemli bir akarsuyu ise Acısu’dur. Acısu, sahayı doğu-batı istikametinde kat ederek Kanak Çayı ile ovada birleşmektedir. Sahada Körkuyu, Çıtrık, Kötüöküzce, Körpınar, Cehrilik, Üzerlik, Tuzlupınar, Kösürelik, Hamis, Yuvazözü, Küçük ve Büyük Nohut Çukuru diğer akarsuları oluşturmakla birlikte, boyları kısa ve cılız akarsulardır.
Acısu, Kötüöküzce, Yuvazözü, Körkuyu ve Tuzlupınar diğer derelere göre, yüksek debili akarsulardır.
Akarsular; kar, yağmur ve kaynak sularından beslenmektedir. Bu akarsuların debileri ilkbahar mevsiminde artmakta, buna karşılık yaz mevsiminde ise azalmaktadır. Debisi az olan akarsular, fazla buharlaşma ve yağış yetersizliği nedenleriyle yaz mevsiminde kurumaktadırlar.
Şarkışla Ovası’nın suları, Kanak Çayı ve Acısu tarafından toplanarak ile Topaç Boğazı üzerinden kuzeybatıda Kızılırmak’a boşalır. Kanak Çayı ve Acısu yıl boyunca akışlarına devam etmektedirler. Fakat yaz mevsimi ve sonbahar mevsiminde su miktarı çok azalmakta; bazı yıllar tamamen kurumaktadır. Bu akarsulardan yaklaşık 67 km uzunlukta olan Kanak Çayı’nın uzun süreli ortalama debisi 0,79 m3 /sn olarak tespit edilmiştir.Enerji ve Kanak ve Kızılırmak sahanın önemli bir akarsuyu olmasına karşılık; beslenme alanı sınırlı olduğu gibi, karasala yakın iklim şartlarından dolayı, beslenme kaynaklarında da bir düzensizlik görülmektedir. Akım miktarı yağış ve kar erimelerine bağlı olarak artarken, fazla buharlaşma nedeniyle yaz sonlarına doğru kuruma derecesine gelmektedir.
Kanak Çayının Akım Yağış İlişkisi
Akarsuyun akım miktarı, aylara göre oldukça farklı bir şekilde dağılmıştır. İlkbahar mevsimine karşılık gelen bir taşkın döneminin olduğu, buna karşılık Haziran- Şubat ayları arasında yaklaşık dokuz ay devam eden çekik dönemin bulunduğu anlaşılır. Kış aylarında yağışların çoğunlukla kar şeklinde düşmesi, don olayının fazlaca görülmesi, akım değerlerinin düşmesine yol açmaktadır. Mart ayından itibaren sıcaklık artışıyla birlikte kar erimeleri de başlamakta, yağışların da yağmur şeklinde düşmesi ile akım miktarı hızla artmaktadır. Mart, Nisan ve Mayıs ayları arasındaki dönem, akım değerlerinin en yüksek olduğu aralıktır.
Kanak Çayı’nın akım değerleri de göz önüne alınırsa; ilkbahar maksimumuna sahip, buna karşılık; yaz, sonbahar az da olsa kış minimumlarıyla yağmurlu – karlı rejime sahip olduğu görülmektedir.
İLÇEMİZİN COĞRAFİ YAPISI
Şarkışla İlçesi 36°-37° doğu boylamları(36° 25’E) ile 39°-40° (39° 21’N) kuzey enlemleri arasında kalmakta olup, 1902 km2 ilçe alanına ve 9472 hektar ilçe merkezi alanına sahiptir. İlçe alanı ile Sivas ili ilçeleri arasında alan bakımından 7. büyüklükte olan bir ilçedir.
Şarkışla İlçesi, İç Anadolu Bölgesi’nin ortalama yükseltisi en fazla ve engebesi en kuvvetli bölümü olan Yukarı Kızılırmak Bölümü sınırları içerisinde, Sivas ilinin güneybatısında yer almaktadır. İdarî bakımdan Sivas’a bağlı olan Şarkışla’nın, il merkezine olan uzaklığı 81km kadardır. Yüzölçümü 2250 km2 olup, denizden yüksekliği 1180 metredir.
Şarkışla doğusunda Sivas ve Altınyayla, batısında Gemerek, güneyinde Kayseri ve kuzeyinde de Yozgat ve Yıldızeli ilçesi ile sınırlandırılmıştır. Bir depresyon(çökmüş alan) içinde kurulmuş şehrin kuzeyinde, Tecer ve Şama dağları ile güneyinde Hınzır Dağı uzanmaktadır.
Kaynak : Şarkışla
